Polskie Towarzystwo Rozpraszania Neutronów

24.02.1995 został wyłączony reaktor EWA w Świerku, który od roku 1958 był bazą do badań własności kryształów metodą rozpraszania neutronów w Polsce. Środowisko naukowe straciło możliwość prowadzenia badań tymi metodami w kraju.

Na konferencji neutronowej w Villigen, Szwajcaria (8-11.10.1996) dowiedzieliśmy się o powołaniu 13.12.1994 na posiedzeniu w Madrycie Europejskiego Towarzystwa Rozpraszania Neutronów (ENSA). Celem Towarzystwa była integracja europejskiego środowiska w celu podjęcia starań o rozwój badań w Europie. Impulsem do utworzenia Towarzystwa było przyznanie w 1994 Nagrody Nobla C.G. Shull i B.N. Brockhause za badania tą techniką.

Profesor Jerzy Janik stwierdził, że Polska powinna włączyć się do tego Towarzystwa. W tym celu zwołane zostało posiedzenie Zespołu d/s Rozpraszania Neutronów przy Komisji Metod Jądrowych w Fizyce Fazy Skondensowanej Rady d/s Atomistyki, które odbyło się 4.06.1997 w Instytucie Fizyki Jądrowej w Krakowie. Podczas posiedzenia odbyła się dyskusja na temat celowości założenia Towarzystwa pod nazwą "Polskie Towarzystwo Rozpraszania Neutronów". Pojęto decyzję o utworzeniu Towarzystwa i 19 członków zespołu wpisało się jako założyciele.

Celem działalności Towarzystwa to:
1. konsolidacja środowiska poprzez organizowanie wspólnych seminariów,
2. pomoc w rozbudowie krajowej bazy aparaturowej oraz w organizowaniu dostępu polskich naukowców do źródeł neutronowych na świecie,
3. pomoc młodym naukowcom w rozwoju naukowym,
4. utrzymanie kontaktów naukowych z innymi krajami, w szczególności z ENSA.

Na kolejnym posiedzeniu zespołu, które odbyło się w dniu 27.11.1997 w Domu Pracy Twórczej "Reymontówka” w Chlewiskach k/Siedlec powołano Zarząd Towarzystwa w składzie: przewodniczący-prof. dr hab. Andrzej Szytuła, wiceprzewodniczący-prof. dr Jerzy Janik, skarbnik-dr Maria Bałanda, sekretarz-dr Małgorzata Kolenda, członkowie- doc. dr hab. Kazimierz Mikke, prof. dr hab. Wojciech Nawrocik, prof. dr hab. Robert Troć oraz Komisję Rewizyjną w składzie: przewodniczący-prof. dr hab. Andrzej Oleś, członkowie-dr Jacek Mayer, dr Jan Krawczyk. Zarząd Towarzystwa w dniu 4.07.1997 złożył w Sądzie Wojewódzkim, Wydział Cywilny w Krakowie wniosek o rejestrację Towarzystwa. Towarzystwo zostało zarejestrowane dnia 13.01.1998. Ponowną rejestrację Towarzystwa przeprowadzono w 2002.

8.12.1997 na posiedzeniu w Delft Towarzystwo zostało przyjęte do ENSA. Po 2000 nastąpiła zmiana w Zarządzie Towarzystwa. Nowym skarbikiem został dr Wojciech Zając, Członkami Zarządu: dr hab. Janusz Chruściel, doc. dr hab. Kazimierz Mikke, doc. dr hab. Jacek Mayer, doc. dr hab. Wiesława Sikora i prof. dr hab. Izabela Sosnowska oraz Komisji Rewizyjnej w składzie-prof. dr hab. Andrzej Czachor, prof. dr hab. Henryk Figiel, dr Ireneusz Natkaniec.

Towarzystwo było organizatorem Ogólnopolskich Seminariów Rozpraszania Neutronów. Pierwsze odbyło się w dniach 26-28.11.1997 w "Reymontówce" w Chlewiskach k/Siedlec. W następnych latach tematyka spotkań została poszerzona, co odzwierciedla zmiana nazwy spotkań na "Ogólnopolska Konferencja - Rozpraszanie neutronów i metody komplementarne w badaniach fazy skondensowanej". Dotychczas odbyło się 14 spotkań z udziałem średnio 50 uczestników. 12 spotkań odbyło się w Domu Pracy Twórczej "Reymontówka" w Chlewiskach k/Siedlec, a organizatorami byli Państwo Danuta i Janusz Chruścielowie ze współpracownikami. Spotkania te były bardzo dobrze zorganizowane i odbywały się w miłej atmosferze do czego przyczyniły się integrujące wycieczki. Spotkania spełniły zamierzone cele: (i) przyczyniły się do integracji środowiska, (ii) umożliwiły młodym naukowcom prezentację wyników swoich badań, co przyczyniło się do ich rozwoju naukowego.

Prace prezentowane na konferencjach były opublikowane w:

monografiach pt. "Neutron Scattering and Complementary Methods in Investigations of the Condensed Phases", University of Podlasie Publishing House, Siedlce, tom 1 (2003) i tom 2 (2005),

czasopiśmie Acta Physica Polonica A 113:4 (2008) 1111, 117:4 (2010) 525, 122:2 (2012) 365, 124:6A (2013) 905,

czasopiśmie Phase Transitions A 80 (2007) 469, 89 (2016) 317, 91 (2018) 109, 92 (2019) 1055, 96 (2023) 77.

W ramach spotkań omawiano sprawy Środowiskowego Laboratorium Neutronowego w Świerku.

Przedstawiciele PTRN uczestniczyli w posiedzeniach Zarządu ENSA uzyskując cenne informacje np. o organizowanych konferencjach naukowych, które były przekazywane środowisku.

W dniach 15-17.09.2004 w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyło się spotkanie z Dyrekcją Instytutu im. Laue-Langevin (ILL) gdzie sformułowano zasady i warunki udziału Polski w ILL. Przyspieszyło to starania i z dniem 1.10.2006 Polska uzyskała wstępne członkostwo w ILL.

W 2014 na konferencji neutronowej w Lund (Szwecja) dostaliśmy propozycje włączenia się do konsorcjum związanego z budową Europejskiego Źródła Spalacyjnego.

Fakt, że Towarzystwo przetrwało 25 lat świadczy, że było ono potrzebne i spełniło swoją rolę głównie w kontekście konsolidacji środowiska. Konferencje w Chlewiskach stały się trwałym elementem życia naukowego. Niestety 11 członków zmarło. Następuje zmiana pokoleniowa.